2025 yılına girdiğimizde, Türkiye’nin siyasi manzarası hâlâ 1925’te başlayan bir mücadelenin izlerini taşıyor. Elime geçen belge, “Türkiye’nin Tarikat Gerçeği” başlığıyla, Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne tarikatların nasıl bir gölge gibi devletin damarlarına sızdığını anlatıyor. Şeyh Said İsyanı’ndan Uğur Mumcu suikastına, eğitimdeki tarikat etkisinden siyasi ittifaklara kadar uzanan bir kronoloji sunuyor. Ancak bu sadece tarih değil; günümüzün acı bir yansıması.
Araştırmalar gösteriyor ki, tarikatlar bugün siyasetten ekonomiye, eğitimden yargıya kadar her alanda etkili. Özellikle 2025’te, tarikatların siyasi nüfuzu zirveye çıkmış durumda: İktidar partisi içindeki bağlantılar, bakanlık protokolleri ve hatta yargıdaki ağlar, laik Cumhuriyet’i tehdit ediyor.
Peki, Atatürk’ün “Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler memleketi olamaz” sözü, neden hâlâ yankılanıyor ama uygulanmıyor?
Tarihe dönelim. 1925’te Şeyh Said İsyanı, genç Cumhuriyet’i sarsan ilk büyük tarikat kaynaklı ayaklanma oldu. İsyan, Kürt milliyetçiliği ve İslamcılık karışımıyla İngiltere’nin desteğiyle patlak verdi; Diyarbakır’da başlayıp hızla yayıldı ve İstiklal Mahkemeleri tarafından bastırıldı. Belge de bu isyandan bahsediyor: Şeyh Said’in idamı, tarikatlara karşı sert önlemlerin başlangıcıydı. Aynı yıl, 30 Kasım’da kabul edilen 677 sayılı kanunla tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı; şeyhlik, dervişlik gibi unvanlar yasaklandı.
Bu, Atatürk’ün devrimlerinin temel taşlarından biriydi. Ancak belgeye göre, bu yasaklar kağıt üzerinde kaldı. 1950’lerden itibaren, Demokrat Parti dönemiyle tarikatlar yeniden canlandı; 1960’larda siyasi ve ekonomik alanda görünür oldular.
Belgenin vurguladığı bir nokta, tarikatların eğitimdeki rolü.
1950’de CHP’nin bazı türbeleri açma kararı, kapıyı araladı. 1971’de Anayasa değişikliğiyle dini istismar eden derneklerin kapatılması hükmü gevşetildi; 1982 Anayasası’yla din eğitimi zorunlu hale geldi. Bugün, Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) tarikat ve cemaatlerle yaptığı protokoller tartışma konusu. Bakan Yusuf Tekin’in “Tarikat ve cemaatlerle protokol yapmaya devam edeceğiz” sözleri, laiklik endişelerini alevlendirdi. Araştırmalara göre, Türkiye’de 2,6 milyon kişi tarikatlarla organik bağ içinde; 1 milyon çocuk tarikat eğitiminde. ÇEDES Projesi gibi uygulamalarla imamlar okullara giriyor, bu da “dini kadrolaşma” suçlamalarına yol açıyor. Belge, Hüseyin Hilmi Işık gibi figürleri anarak, Işıkçılar Cemaati’nin eğitimdeki etkisini işaret ediyor. 2025’te bu etki daha da derinleşti: Tarikat okulları ve vakıfları, devlet destekli projelerle genişliyor.
Siyasi boyuta gelince, belge Uğur Mumcu’nun 1993 suikastını tarikat bağlantılarıyla ilişkilendiriyor.
Mumcu, “Tarikat-Siyaset-Ticaret” kitabında bu ağları ifşa etmişti; PKK-Barzani-MOSSAD ilişkilerini yazarken öldürüldü. Araştırmalar, suikastın arkasında İslami Hareket, İBDA-C gibi örgütlerin yanı sıra derin devlet unsurlarının olduğunu gösteriyor. Tarikatlar, 1950’lerden beri siyasetle iç içe: Nakşibendilik gibi kollar, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e siyaseti etkilemiş. 1980 darbesi sonrası tarikatlar güçlendi; AKP döneminde ise zirveye çıktı. 2002 hükümetinde 25 bakandan 19’unun tarikat bağlantılı olduğu iddia ediliyor. Bugün, İskenderpaşa ve Erenköy cemaatleri gibi yapılar, siyasetten yargıya uzanan ağlar kurmuş.
2025’te bu etki somutlaşıyor: Cumhuriyet gazetesinin yazı dizisinde vurgulandığı gibi, İskenderpaşa siyasetten yargıya bir güç ağına dönüştü; Erenköy cemaati ise eğitim imparatorluğu kurdu. Menzil cemaati bölünme tehlikesiyle karşı karşıya, ancak iktidarın gözdesi olarak kadrolarda etkili. Tarikatlar, seçimlerde oy blokları oluşturarak partileri şekillendiriyor; sağ partilerin tarikatlarla ilişkileri, dengeleri belirliyor. X platformunda, “tarikat siyaset Türkiye” tartışmaları patlama yaptı: Kullanıcılar, tarikatların devlet kadrolarını ele geçirdiğini, hatta ekonomik krizde siyaset yorumlayarak halkı oyaladığını söylüyor.
Murat Ağırel gibi isimler, “Sırtına iktidara yaslamış tarikat kanalları siyaset yorumluyor, ama derdimiz ekmek kavgası” diyerek isyan ediyor.
Ekonomik güçleri de küçümsenemez. Belge, tarikatların 1990’larda vakıf ve derneklerle büyüdüğünü belirtiyor.
Günümüzde, Nurcular, Süleymancılar gibi gruplar holdinglere dönüşmüş; eğitimden medyaya uzanıyor. 2025’te, tarikat haritaları gösteriyor ki, İstanbul yalnız 445 tekkeye ev sahipliği yapıyor. Bu yapılar, yabancı bağlantılarıyla (örneğin İngiltere desteğiyle) tartışılıyor. X aramalarında “2025 Türkiye tarikat gerçeği” sorguları, güncel gelişmeleri yansıtıyor: Ekonomik krizde tarikat kanalları siyaset yorumlarken, halk ekmek kavgasında. Tarikatlar, aile şirketleri üzerinden siyasi bağlantıları güçlendiriyor; kamu ihaleleri ve vakıflar yoluyla milyarlarca dolarlık servet biriktiriyor.
Peki, çözüm?
Belge, Anayasa Mahkemesi kararlarını anarak, laiklik vurgusu yapıyor. Ancak mahkeme kararları, siyasi irade olmadan yetersiz kalıyor. Tarikatlar, Osmanlı’yı yıkan unsurlar olarak görülürken, bugün Cumhuriyet’i tehdit ediyor. Atatürk’e düşmanlık, temel ilkeleri. 2025’te, bu gerçeği görmezden gelmek, geleceğimizi riske atmak demek. Siyasetçiler oy için tarikatlara göz yumarsa, laiklik erozyonu hızlanır. Unutmayalım: Reformlar devrimlerle olur, tıpkı Cumhuriyet gibi. Tarikatlar vicdanlara çekilmeli; devlet, liyakat ve bilimle yönetilmeli. Yoksa belge gibi tarih, yarın bizi uyaracak: “Dokunan yanar.”
Yorumlar kapalı.