Global Organized Crime Index 2024 verileri Genel Değerlendirme
2024 raporunda Türkiye, küresel ölçekte yüksek organize suç düzeyine sahip ülkeler arasında sınıflandırılmıştır. Ülke hem suç pazarlarının çeşitliliği hem de coğrafi konumu nedeniyle bölgesel suç ağlarının merkezlerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Özellikle Balkanlar, Orta Doğu, Kafkasya ve Avrupa arasında stratejik geçiş noktası olması, suç akışlarını hızlandıran temel faktörlerden biri olarak öne çıkar.
Rapor, Türkiye’nin organize suç yoğunluğunun yüksek, buna karşılık devlet direncinin orta düzey olduğunu belirtmektedir. Komşu bölgelerdeki istikrarsızlık (Suriye, Irak) ve uluslararası ağlara eklemlenmiş yerel yapılar önemli risk unsurların da değerlendirildi.
2024 Türkiye Puanı (Genel Çerçeve)
Raporun metodolojisine göre:
- Suç Pazarları Puanı: Yüksek
- Suç Aktörleri Puanı: Yüksek
- Devlet Direnci Puanı: Orta
Dünya sıralamasında Türkiye, organize suç yoğunluğu yüksek ülkeler grubunda yer almaktadır.
Raporun 2024 İçin Kritik Bulguları
- Türkiye, bölgesel suç ağları için stratejik transit merkez olmaya devam ediyor.
- İç pazar büyürken, uluslararası pazarlarla entegrasyon da artıyor.
- İnsan ve uyuşturucu kaçakçılığı alanlarında çift yönlü hareketlilik baskın.
- Yolsuzluk ve ekonomik suçlar devlet direnci skorunu düşüren en önemli faktör.
- Silah ve mühimmat akışı, özellikle Suriye ve Irak kaynaklı olarak istikrarı tehdit ediyor.
- Kurumsal kapasite yüksek olsa da coğrafi konum ve bölgesel krizler suç baskısını artırmaya devam ediyor.
Liman Özelleştirmeleri ve Suç Riskleri: Türkiye’nin Sessiz Kırılganlığı Derinleşiyor
Türkiye’nin küresel ticaret ağındaki stratejik konumu, yıllardır hem ekonomik büyümenin hem de karanlık ekonomi akışlarının üzerinde döndüğü ana eksen oldu. Ancak 2000 sonrası hızlanan liman özelleştirmeleri, bugün artık yalnızca ekonomik bir tercihi değil; organize suç ekonomilerinin liman ekosistemine nasıl yerleştiğini belirleyen yapısal bir kırılganlığı da işaret ediyor. Ve bu kırılganlık küçümsenecek gibi değil.
Türkiye, Global Organized Crime Index 2024 verilerine göre, limanlar üzerinden yürüyen kara para aklama, konteyner manipülasyonu, uyuşturucu ticareti ve kaçakçılık ağlarında “yüksek risk” kategorisinde yer alıyor.
Özelleştirme hızlandı; denetim kapasitesi aynı hızda büyümedi
Türkiye’de limanların şirketleşmesi, ilk bakışta verimlilik, yatırım ve lojistik kapasite artışı gibi olumlu göstergeler yarattı. Ancak devletin tek merkezli denetim kapasitesi, özel terminal işletmelerinin çoğalmasıyla parçalı ve çok aktörlü bir yapıya dönüştü.
Bugün birçok büyük limanda, yükleme-boşaltma alanları özel işletmelerin tam kontrolünde ve bu operasyon alanlarının devre dışı bıraktığı şeffaflık boşlukları, uluslararası suç şebekeleri için tam bir fırsat penceresi oluşturuyor.
Konteynerlerin “kes-yapıştır” mantığıyla başka yüklerin içine karıştırılması, boş konteynerlerin uyuşturucu transferinde kullanılması veya sahte beyanlarla yükün rotasını değiştirme (switching) yöntemleri; işte bu parçalı yapıda en kolay işleyen suç stratejileri.
Mersin ve İskenderun hassas bölge ilan edilmiş durumda
Raporda, isim belirtmeksizin Türkiye’nin Akdeniz hattındaki iki nokta sürekli öne çıkıyor: Mersin ve İskenderun.
Burası yalnızca bir lojistik kavşak değil; Balkanlar, Orta Doğu ve Doğu Akdeniz üçgeninin kesiştiği, yükün en çok “karartılabildiği” alan. Hem eroin akışı (İran–Türkiye– Suriye- Avrupa hattı) hem kokain taşımacılığı (Latin Amerika–Doğu Akdeniz) için liman manipülasyonu kritik bir yöntem hâline gelmiş durumda.
Ve asıl sorun, limandaki güvenlikten değil; limanın arkasındaki özel depolama alanları ve antrepolardan kaynaklanıyor. Hükümetin Anayasa ihlalleri olmasına rağmen, müdahalede denetim eksikliğinden kaynaklanan durumun vahameti liman kapısına kadar güçlenmiş durumda; fakat kapının arkasında şirketleşmiş zincirlerin gölgesi AKP ve diğer iş birlikçi partilerin iznine bağlı şirketlerin yönetiminde -milletin çağrısına rağmen- büyümeye ve yozlaşmaya devam etmekte. Limanların şirketleşmesi de durumun vahametini arttırmakta.
Göçmen kaçakçılığı doğrudan limanlardan değil; liman zincirlerinden besleniyor
Göçmen kaçakçılığı limanlardan yapılmıyor; fakat liman ekosisteminin özel lojistik şirketleri, konteyner taşımacılık ağları ve taşeron yapıları, Suriye–Irak–İran hattındaki kaçakçı gruplarla temas içinde olan aktörler barındırıyor.
Burada mesele, denetimin çok fazla parçaya bölünmüş olması ve yetkinliğe bağlı samimiyet sorununun yaşanması.
Türkiye’nin liman güvenliği, teknik kapasite açısından güçlü olsa da organize suç şebekeleri, bürokrasiyle şirketleşmiş alanların arasındaki ince çizgide hareket ediyor. Burada sorun tamamen Hükümet Politikasına bağlanmakta.
Türkiye limanlarının risk haritası
Akdeniz hattı (Mersin–İskenderun): Uyuşturucu trafiği, konteyner switching, sahte beyan, boş konteyner manipülasyonu.
Marmara hattı (Ambarlı–Kocaeli): Yük hacminin yoğunluğu nedeniyle kaçak elektronik, akaryakıt, ticari mal suistimalleri.
Karadeniz hattı: Rusya–Kafkasya yönlü yüklerde rota manipülasyonu ve ticari hatlar üzerinden kara para aklama riski.
Hinterland depoları ve özel antrepolar: Karanlık ekonomi için en kırılgan alanlar; denetim zayıf, kontrol çok aktörlü.
Limanlar büyüyor; devletin gölgesi aynı hızda büyümüyor.
Bugün Türkiye limanlarının yaşadığı temel sorun basit bir denklemden ibaret: Yük artıyor + Şirketleşme genişliyor – Denetim dağınık → Suç ekonomileri fırsat buluyor.
Türkiye, liman ekonomisini büyütürken aynı zamanda suç riskini de büyüten bir yapının içinde ilerliyor. Liman özelleştirmeleri, ekonomik bir tercih olmanın ötesine geçmiş durumda; artık ulusal güvenliğin sessiz fay hatlarından biri.
Yerel Etnik Gruplar, siyasetten beslendikleri Epstein girişimli aklı ve Fonları ile gelinen durum artık siyasetten daha fazla milli bir varlık konusu olmaktadır ve Türk Milleti -bu duruma el koyma- hızında gecikmemelidir.
Türkiye’de Organize Suç Pazarlarının Durumu
1. İnsan Kaçakçılığı ve Göçmen Kaçakçılığı
- Türkiye, Asya–Orta Doğu–Avrupa göç rotasının merkezinde yer aldığından özellikle göçmen kaçakçılığı pazarında kritik bir duraktır.
- Suriye savaşının uzun sürmesi, Afgan göç akışı ve ekonomik faktörler rotayı yoğunlaştırmıştır.
- Ege ve Balkan geçişleri sıkılaştırılsa da sınır hattındaki talep, faaliyetleri büyütmeye devam etmektedir.
2. Uyuşturucu Kaçakçılığı
- Türkiye; eroin, kokain, sentetik uyuşturucu ve prekürsör akışlarında hem transit hem iç pazar konumundadır.
- Balkan Karteli, Güney Amerika–Avrupa hattı, Kafkasya uyuşturucu rotası ile bağlantılı gruplar Türkiye üzerinden hareket edebilmektedir.
- Sentetik uyuşturucuların (özellikle metamfetamin) hem üretim hem dağıtım riski artmıştır.
3. Silah Kaçakçılığı
- Suriye ve Irak’a yakınlık hem yasa dışı silah girişini hem çıkışını kolaylaştırmaktadır.
- Yerel suç grupları ile bölgesel milis yapılar arasında çift yönlü ticaret sürmektedir.
4. Kaçakçılık ve Ekonomik Suçlar
- Altın, akaryakıt ve elektronik ürünlerde yüksek hacimli kaçakçılık tespit edilmiştir.
- Finansal suçlar, kara para aklama ve offshore transferleri yükseliştedir.
Organize Suç Grupları
Rapor, Türkiye’deki yapıları üç ana kategori altında ele alır:
- Klasik mafya-benzeri yerel yapılanmalar
– Şiddet kullanımı yüksek
– Belirli bölge ve sektörlere hâkim
– Uyuşturucu, kumar, tehdit, borç tahsilatı - Transnasyonel suç ağları
– Balkan ülkeleri, Kafkasya, İran, Irak, Suriye bağlantılı
– Uyuşturucu ve göçmen kaçakçılığında güçlü
– Türkiye’yi geçiş, lojistik veya finansal zemin olarak kullanır - Yolsuzlukla iç içe geçmiş ekonomik suç ağları
– Kamu kaynaklı ihaleler ve finansal işlemler
– Ticari şirketler üzerinden para aklama
– Siyasi nüfuz kullanımı potansiyeli
Rapor, bu üç yapının birbirine giderek daha fazla entegre olmaya başladığını vurgular.
Devlet Direnci
Organized Crime Index, ülkelerin suça karşı direnç kapasitesini 10 temel başlıkta ölçmektedir. Özetle 5 başlığı ileteceğim.
Türkiye’nin 2024 manzarası şu şekilde özetlenmiştir:
1. Güvenlik Kurumları
Kurumlar genel olarak güçlü kapasiteye sahip olsa da
sınır yoğunluğu, bölgesel çatışmalar ve çok yönlü suç akışları baskı yaratmaktadır.
2. Yolsuzluk Riskleri
Rapor, yolsuzluğu en kritik zayıflık alanı olarak işaret eder.
Kamu süreçlerinin şeffaf olmaması, bazı ekonomik suç türlerini kolaylaştırmaktadır.
3. Hukuk Sistemi
Yargı kapasitesi orta düzeydedir; siyasi ve idari gerilimler uygulama standartlarını etkileyebilmektedir.
4. Sınır Yönetimi
Coğrafi büyüklük ve komşu ülkelerdeki krizler nedeniyle risk yüksektir.
Sınır gözetimi yoğun olmakla birlikte kaçakçılık ağlarının adaptasyonu daha hızlıdır.
5. Devlet Politika Çerçeveleri
Ulusal planlar ve stratejiler mevcut olsa da uygulama tutarlılığı ve kurumlar arası koordinasyon raporda zayıf nokta olarak gösterilmiştir.
NOT: Küresel Organize Suç Endeksi
Küresel Organize Suç Endeksi, 193 ülkedeki suç oranını ve organize suça karşı direnci üç temel unsur üzerinden değerlendiren çok boyutlu bir araçtır: suç piyasaları, suç aktörleri ve direnç. İki yıllık bir süre zarfında geliştirilen Endeks hem nicel hem de nitel kaynaklardan yararlanmaktadır ve GI-TOC’nin bölgesel gözlemevleri tarafından yapılan 350’den fazla uzman değerlendirmesi ve değerlendirmesiyle desteklenmektedir. Endeksin amacı, politika yapıcıların ve kıtasal ve bölgesel kuruluşların, zayıflıkların nerede olduğuna dair bütünsel bir değerlendirme temelinde müdahalelerini önceliklendirmelerine olanak sağlayacak ölçüt tabanlı bilgiler sağlamak ve organize suçun etkisini azaltmada verdikleri yanıtların etkinliğini ölçme araçlarını sağlamaktır.
Global Organized Crime Index (Küresel Organize Suç Endeksi) – Türkiye bölümü
Yayınlayan kurum: Global Initiative Against Transnational Organized Crime (GI-TOC)
Yayın yılları: 2021 – 2023 – 2024
Yorumlar kapalı.