Türkiye’nin yıllık enerji faturası 80 milyar doları aşıyor; bu rakam ülkenin GSYİH’sının yaklaşık %8’ine denk geliyor. Enerjideki bu dev açık, hem ekonominin belini büküyor hem de dışa bağımlılık nedeniyle Türkiye’nin birçok alanda atacağı stratejik adımları kısıtlıyor.
Doğu Akdeniz’de İsrail, Mısır, Lübnan ve GKRY’nin uluslararası enerji devleriyle yürüttüğü sondajlar sonucu bölgede 4,5 trilyon m³ doğal gaz rezervi olduğu tahmin ediliyor. Nil Deltası’ndaki 6,5 trilyon m³’lük rezervle birlikte bu miktar, Almanya ve Fransa’nın en az 150, Türkiye’nin ise 400 yıllık ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde. Buna henüz masaya gelmeyen Suudi Arabistan ve BAE’nin 15 trilyon m³’lük potansiyeli dahil değil.
Bu dev enerji kaynağının en kısa ve en düşük maliyetli şekilde Avrupa’ya taşınabileceği güzergâh Türkiye iken, ABD ve İngiltere öncülüğünde İsrail–GKRY–Yunanistan hattını öne çıkaran EastMed projesi gündemde tutuluyor.
Bu bağlamda, 2019’da ve 2022’de yapılan Argonaftis Tatbikatı, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’den dışlanması planının açık ilanı oldu. Fransa ve GKRY’nin 2021’de TALOS adlı tatbikatla bu cepheyi güçlendirmesi, Mısır’ın da bu ittifaka eklenmesiyle tablo Türkiye aleyhine daha da netleşti.
Bugün Türkiye’nin karşısında İngiltere, ABD, İsrail, Fransa, Almanya, Yunanistan, GKRY, BAE, Suudi Arabistan ve Mısır bulunuyor. Buna karşılık Türkiye, Kuzey Kıbrıs’taki askeri varlığını güçlendiriyor; 45 bin asker, tanklar, hava savunma sistemleri ve SİHA’larla desteklenen yeni üs yapılanmaları hızla devreye alınıyor.
Bu askeri ve enerji denkleminin arka planında ise daha geniş bir stratejik proje var: Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC). G20’de tanıtılan bu proje, Çin’in “Bir Kuşak Bir Yol” girişimine karşı bir alternatif olarak kurgulanıyor. Türkiye’nin bu projede yer almaması dikkat çekiyor. ABD–İngiltere–İsrail merkezli blok, Doğu Akdeniz enerji hatlarını IMEC ile birleştirerek Avrupa’ya taşımayı hedefliyor.
Gazze’den Lübnan’a, Suriye’den Yemen’e ve hatta Güneydoğu Afrika’ya kadar geniş bir alanda görülen krizlerin temelinde bu stratejik enerji ve ticaret yolu hesapları yatıyor.
Türkiye için bu tablo çok açık: Tarihinde hiç olmadığı kadar savunma ve caydırıcılık yatırımlarına ihtiyaç var. Önümüzdeki 10 yıl, Türkiye’nin bölgesel ve küresel denklemde “ya güçlü bir aktör olarak var olacağı ya da ciddi kayıplar yaşayacağı” bir final sahnesi olacak.
Hasan Basri Aydeniz – Yorum – Analiz
Enerji rezervleri ve projeler:
Doğu Akdeniz gaz keşifleri → USGS (United States Geological Survey), ENI, Total, Chevron raporları
EastMed projesi → Avrupa Komisyonu belgeleri, Yunanistan–İsrail–GKRY hükümet açıklamalarıAskeri tatbikatlar ve ittifaklar:
Argonaftis ve Talos tatbikatları → Yunanistan Savunma Bakanlığı, GKRY Savunma Bakanlığı basın bültenleri
ABD, Fransa ve İngiltere’nin GKRY’ye yığınakları → Jane’s Defence Weekly, Reuters, Kathimerini, Al Monitor haberleriTürkiye’nin pozisyonu:
Libya–Türkiye deniz yetki anlaşması → Resmî Gazete, T.C. Dışişleri Bakanlığı açıklamaları
KKTC’deki Türk askeri varlığı → MSB verileri, Anadolu Ajansı haberleriKüresel bağlam (IMEC):
G20’de açıklanan Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru → European Council, White House fact sheet (2023), Financial Times
Yorumlar kapalı.