Türkiye’de son on yılda devlet kaynaklarının cemaat ve tarikat bağlantılı vakıflara yönlendirildiğine ilişkin tartışmalar, yeni resmî belgeler ve denetim raporlarıyla daha da görünür hâle geldi. Sayıştay denetimleri, TBMM tutanakları, kamu-vakıf protokolleri ve açık bütçe verileri; kamu hizmetinin giderek daha fazla “vakıf modeli” üzerinden yürütüldüğünü ve bunun doğrudan kamu kaynak aktarımı anlamına geldiğini ortaya koyuyor.

Uzmanlara göre ortada münferit uygulamalar değil, kurumlar arası eş zamanlı kararlarla şekillenen sistematik bir yönelim bulunuyor.

1. Sayıştay: Bakanlık Hizmetleri Vakıflara Devrediliyor

Sayıştay’ın Milli Eğitim Bakanlığı 2021–2022 denetimleri, eğitim hizmetinin önemli bölümünün kamu dışı yapılara bırakıldığını tespit etti. Denetim raporlarında, MEB’in TÜRGEV, Ensar Vakfı, İlim Yayma ve TÜGVA gibi vakıflarla yaptığı protokollerin:

“kamu hizmetinin vakıflara devri” niteliği taşıdığı,
bir dizi ilde yurt, gençlik merkezi ve kurs binalarının vakıflara bedelsiz tahsis edildiği,
tahsis edilen taşınmazların hiçbir kira ödemesi olmadan kullanıldığı,
bazı illerde vakıfların eğitim faaliyetlerinde resmî yetki gibi hareket ettiği tespit edildi.

Sayıştay bu uygulamaların, Anayasa’da devlete ait olan eğitim tekelini aşındırdığı uyarısını da açıkça rapora geçirdi. Belediye teftişlerinde, özellikle 2019 öncesinde İstanbul ve Ankara’da cemaat bağlantılı vakıflara büyük ölçekli kaynak aktarıldığı ortaya kondu.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin eski yönetim dönemine ilişkin raporlara göre:

TÜRGEV ve TÜGVA’ya toplam 357 milyon TL nakdi ve ayni destek sağlandı.
Bu yapılara araç tahsisi, ücretsiz bina kullanım hakkı, yurt işletme imtiyazı gibi geniş ayrıcalıklar verildi.
Okçular Vakfı’na ait tesislerin ve arazilerin sembolik ücretlerle yıllarca kullanımda kaldığı belirlendi.

Bu bulgular, hem belediye müfettiş raporlarında hem de TBMM’de verilen araştırma önergelerinde yer aldı.

3. Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahsisleri: “Gençlik Politikası Vakıflara Devredildi”

Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın 2017–2023 dönemine ait belgeleri, kamuya ait pek çok tesisin vakıflara tahsis edildiğini gösteriyor:

TÜGVA, TÜRGEV, Ensar, İlim Yayma ve Hiranur Vakfı gibi yapılara
gençlik merkezi işletme hakkı, yurt danışmanlığı,
yaz okulu faaliyetleri ve
spor salonu kullanım imtiyazı sağlandı.
Bu tahsislerin büyük bölümü bedelsiz yapıldı veya kamu tarifesinin çok altında bırakıldı.

TBMM Genel Kurulu tutanaklarında, muhalefet milletvekilleri bu uygulamaları, “gençlik politikasının fiilen vakıflara devri” olarak değerlendirdi.

4. Bedelsiz Arsa ve Bina Tahsisi: En Kritik Başlık

Resmî Gazete kayıtlarına ve taşınmaz listelerine göre, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile bazı belediyeler tarafından çok sayıda taşınmaz cemaat vakıflarına verildi.

Bedelsiz kullanım hakkı sağlanan yapılar arasında:

Menzil tarikatının Semerkand Vakfı,
İsmailağa Cemiyeti’ne bağlı vakıflar,
Ensar Vakfı,
HAYRAT Vakfı,
Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı

yer alıyor. 2014–2022 arasında bu vakıfların en az 200’den fazla taşınmazı “kamu yararı” gerekçesiyle bedelsiz kullandığı biliniyor. Tahsislerin çoğunun süresi 25 yıla kadar uzuyor.

5. Vergi Muafiyeti ile Dolaylı Kaynak Aktarımı

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre vergi muafiyeti alan vakıflar:

Kurumlar vergisinden tamamen muaf,
Bağışlarda %100’e kadar vergi indirimi sağlayabiliyor,
Taşınmaz gelirlerinden vergilendirme yapılmıyor.
Bu muafiyetler, her yıl bütçeye girmesi gereken yüz milyonlarca liranın dışarıda kalması anlamına geliyor. Vergiden muaf tutulan vakıfların çok büyük kısmının cemaat bağlantılı olması, eleştirileri daha da güçlendiriyor.

6. Kızılay Üzerinden Dolaylı Fon Aktarımı

2020 Kızılay Denetim Komisyonu raporları, Kızılay’ın bazı vakıf ve cemaat bağlantılı kuruluşlarla ortak projeler yürüttüğünü ortaya koydu. Rapora göre:

Ensar,
Türken Vakfı,
HAYRAT,
Menzil’e bağlı bazı yardım dernekleri

ile çeşitli iş birlikleri gerçekleştirildi.
Bazı projelerde Kızılay’ın “aracı kurum” olarak konumlandırılması, kamuya ait bağışların vakıflara yönlendirildiği tartışmalarını büyüttü.

Resmî Belgeler Ortak Bir Desene İşaret Ediyor

Denetim raporları, tahsis listeleri, Meclis tutanakları ve kamu protokollerinden elde edilen bulgular; Türkiye’de son on yılda:

Kamu binaları ve arsalarının vakıflara verildiği,
Bakanlık hizmetlerinin vakıflara devredildiği,
Belediyelerden milyonlarca lira kaynak aktarıldığı,
Vergi muafiyetleriyle kamu gelirlerinin azaltıldığı,
Kızılay ve GSB gibi kurumların aracı yapılar olarak kullanıldığı

bütünlüklü bir yönelime işaret ediyor.

Uzmanlar, bu verilerin ışığında “kamu kaynaklarının cemaat ve tarikat vakıflarına yönlendirildiği” iddiasının artık bir siyasi değerlendirme olmaktan çıktığını, çok sayıda resmî belge ile doğrulanan yerleşik bir uygulamaya dönüştüğünü vurguluyor.

Okunma Sayısı: 38