Bir ulusun dirilişini düşmanının kaleminden okumak, bazen o ulusun en büyük övüncüdür. İngiliz istihbarat raporlarında “Kemalistler” olarak anılan hareket, işte böyle bir onurun adıdır. 1919 ile 1923 arasındaki o kanlı, karmaşık yıllarda İngiltere, Anadolu’da bir avuç subayın başlattığı direnişi önce bir “asi kalkışma” olarak gördü. Fakat kısa süre içinde o direnişin, tarihin en köklü imparatorluklarından birini dize getirecek kadar örgütlü, disiplinli ve kararlı bir hareket olduğunu fark etti.
İngiliz arşivlerinde yer alan “The Situation in Turkey” başlıklı 1920 tarihli bir raporda, Anadolu’daki direnişçilerden “Kemalist forces” diye bahsedilir. Rapor, bu güçlerin yalnızca askeri bir hareket değil, aynı zamanda “yeni bir ulusal bilinç inşa eden” bir yapı olduğunu vurgular. İngilizler, Mustafa Kemal Paşa’nın çevresinde şekillenen bu hareketin gücünü, sadece silahından değil, inancından aldığını fark etmişlerdir. Onlara göre, bu inanç “Türk’ün kendi kaderini eline alma” kararlılığıdır.
İngiliz belgelerinde “Kemalist agents”, “Kemalist secret societies” gibi ifadeler sıkça geçer. Çünkü İngiltere, o dönemde Anadolu’da yalnızca cephede değil, zihinlerde de bir devrim yaşandığını anlamıştı. Bu raporlar, Ankara’daki yeni hükümeti izlerken, her satırında bir şaşkınlık ve endişe barındırır. Londra’nın masa başındaki istihbaratçılarının kafasındaki en büyük soru şuydu: “Bu Kemalist hareket, yalnızca Türkiye’nin mi yoksa tüm Doğu’nun da uyanışının habercisi mi?”
Onların gözünde Kemalizm, yıkılan imparatorlukların külleri arasından doğan yeni bir düzenin adıydı. İngiliz diplomatik yazışmalarında, “Kemalist ideolojinin” bölgedeki İngiliz çıkarlarını tehdit ettiği açıkça yazılıdır. Çünkü Atatürk ve arkadaşlarının kurduğu sistem, sömürge düzenine meydan okuyordu. Artık doğuda bir millet, Batı’nın çizdiği sınırlara, dayattığı kaderlere başkaldırıyordu.
Bir İngiliz raporunda, “Kemalistlerin gücü, halkın onlara duyduğu sarsılmaz inançtır” denir. Bu satır, aslında bir teslimiyet ifadesidir. Çünkü İngiliz istihbaratı bile anlamıştır ki, o inancı yenebilecek hiçbir ordu yoktur. Anadolu’da savaşanlar, yalnızca bir toprağı değil, bir onuru savunuyorlardı.
Bugün “Kemalist” kelimesine saldıranlar, belki de farkında olmadan o dönemin emperyalist raporlarıyla aynı dili konuşuyor. İngiliz belgelerinde “Kemalistler tehlikelidir” deniyordu. Çünkü onlar bağımsızdı. Bugün hâlâ “Kemalistlik” bağımsızlığın, aklın, çağdaşlığın simgesiyse, bu o korkunun hâlâ sürmesindendir.
Bir başka İngiliz raporu, Anadolu’daki halkın Kemalistlerle “kader birliği” yaptığını anlatır. O raporda şöyle bir ifade geçer: “Ankara’daki hareket, yalnız bir siyasi merkez değil, yeni bir inancın kalbidir.” İşte o inanç, bir milletin yeniden doğuş inancıdır.
İngiliz istihbarat raporları, o yıllarda Türk milletinin karakterini çözmeye çalışırken bir şeyi hiç anlayamadı: Bu milletin ruhunu kâğıt üstünde analiz edemezsin. Çünkü o ruh, toprağa düşen her askerde, her cephe gerisinde ekmek yapan kadında, her mektupta yaşayan bir iradeydi. O irade, ne Londra’nın haritalarında ne de casus raporlarında sığabiliyordu.
Bugün arşivlerdeki o belgeleri okurken insan ister istemez gülümsüyor. Çünkü o raporlar, bir yandan küçümsemeye çalıştıkları hareketin karşısında duydukları korkuyu da gizleyemiyor. “Kemalistler ilerliyor” cümlesi, aslında “İngiliz planı çökmek üzere” anlamına geliyordu.
Bir millet düşünün: Düşmanının istihbarat raporlarında bile saygıyla anılıyor. Bu, zaferin başka bir biçimidir. İngiliz belgeleri, Kemalizm’i bir tehdit olarak yazdı. Biz ise onu bir diriliş olarak yaşadık. Onlar için Kemalistler, imparatorluk çıkarlarını bozan bir güçtü. Bizim içinse bağımsızlık destanının adıdır.
Bugün hâlâ “Kemalist” demek, İngiliz raporlarında korkulan o ruhu yaşatmak demektir. O ruh, manda zincirlerini kıran, aklı rehber yapan, çağın önüne yürüyen bir ruhtur. Ve o ruh, tarih boyunca her defasında kendini yeniden hatırlatır.
Kemalistler, İngiliz arşivlerinde bir tehlike olarak geçtiler. Ama tarihte, insanlık onurunun en asil savunucuları olarak kaldılar.
Yorumlar kapalı.